Hallux valgus, Hallux limitus en Hallux rigidus

Wat is een hallux valgus?

Een hallux valgus is een scheve, naar buiten gedraaide grote teen. Hallux betekend grote teen, valgus betekent naar buiten gedraaid in het Latijn. De grote teen maakt een draaiing naar buiten toe en het eerste middenvoetsbeentje draait naar binnen en in veel gevallen omhoog. Door deze rotatie/verschuiving in de eerste straal ontstaat er een knobbel aan de binnenzijde van de voet. Wrijving van de schoen over deze knobbel kan roodheid, zwelling en warmte veroorzaken in het gewricht van de grote teen. Bij aanhoudende wrijving ontstaat er vorming van eelt en kan er zich een slijmbeurs ontsteking (bursitis) en vochtophoping ontwikkelen. Het gewricht van de grote teen staat als het ware geopend en er kunnen zich botwoekeringen (osteofyten) vormen in en om het gewricht. Als gevolg hiervan kan de grote teen gaan verstijven (hallux limitus / hallux rigidus) waardoor het minder of geen deel meer kan uitmaken van de normale afwikkeling. De druk in de voet verschuift naar buiten met als gevolg dat er een overbelasting ontstaat op de naastliggende middenvoetsbeentjes welke een beweging naar beneden maakt. De druk onder de kopjes van de middenvoetsbeentjes neemt toe en er kan zich een hamer- of klauwteen vormen. Door deze biomechanische veranderingen van de botstructuren in de voet ervaren de sesambeenderen onder de voet minder druk en gaan verschuiven naar buiten en boven. Ook de werking van de spieren in de voet verandert op den duur. Zo werkt de afvoerder van de grote teen normaal als stabilisator van het gewricht van de grote teen, echter als de afwijking een hoek aanneemt groter dan 35 graden (normaal = 15 graden) gaat de spier meewerken aan de vervorming van het gewricht. De aandoening hallux valgus komt meer voor bij vrouwen dan bij mannen.

Oorzaken hallux valgus

• Doorzakken van het voetgewelf
• Verkeerd schoeisel (te kort en / of te krap).
• Verkeerde voetstand
• Erfelijkheid.
• Een meer naar boven bewegende eerste middenvoetsbeen.
• Spreidvoet door spierzwakte (pes plano transversus).
• Reumatoïde artritis.
• Trauma.

Klachten hallux valgus

Patiënten met een hallux valgus hebben vaak geen pijnklachten. Klachten die kunnen optreden als gevolg van een hallux valgus zijn o.a.:

• Pijnklachten aan de knobbel door wrijving tegen de schoen.
• Voorvoet klachten met lokaal eelt vorming onder het tweede middenvoetsbeen en grondkootje van de grote teen.
• Eeltpit tussen de grote teen en de tweede teen.
• Moeite met vinden van goed passende schoenen.

Therapieën bij hallux valgus

Er zijn verschillende therapiemogelijkheden om de klachten bij hallux valgus te verminderen:

• Het volgen van een goed schoenadvies.
• Inlegzolen.
• Silicone orthese.
• Nachtspalken.
• In zeer ernstige gevallen een operatie, zie onderstaand voor operatie mogelijkheden en complicaties.

Schoenadvies bij hallux valgus

Bij het kiezen van de juiste schoenen is het belangrijk u goed te laten adviseren. Voor een hallux valgus geldt het volgende schoenadvies:

• De schoenen moeten een juiste lengte en breedte hebben.
• Neem schoenen met soepel leer in het voorblad en zonder naden/stiksels ter hoogte van het gewricht van de grote teen.
• De hak mag een maximale hoogte bedragen van 3cm.
• Loop de schoenen nooit in, maar laat de schoenen uitknobbelen ter hoogte van het gewricht van de grote teen.

Inlegzolen / steunzolen / correctiezolen bij hallux valgus

Het dragen van inlegzolen kan de klachten verlichten. Zolen zorgen voor een betere drukverdeling onder de voet en kunnen de vorming van een hallux valgus helpen voorkomen, remmen en/of verminderen. Daarnaast kunnen zolen ook voor verlichting zorgen van de secundaire klachten bij een hallux valgus zoals o.a. de hamer-/klauwteen en overmatige druk onder de voorvoet. Voor een succesvol resultaat bij het dragen van zolen is het essentieel dat u het gegeven schoenadvies goed opvolgt. Afhankelijk van de ernst van de afwijking kan de therapeut er voor kiezen de therapie aan te vullen met een aanpassing aan de confectie schoenen.

Silicone orthese

Een aanvullende therapie op inlegzolen is de silicone orthese voor tussen de tenen. De silicone orthese spreidt de grote teen van de tweede teen zodat deze niet tegen elkaar aan kunnen komen. In geval van een ruiterteen zal de orthese ook over de tweede teen heen gaan om deze op zijn plaats te houden. In beide gevallen loopt de orthese onder de grote teen door om deze van extra afwikkeling te voorzien. De silicone orthese remt de vorming van een hallux valgus en voorkomt eeltpitten tussen en op de tenen.

Operatie

Mochten al deze therapieën insufficiënt blijken te zijn dan bestaat er de mogelijkheid de hallux valgus te laten opereren. Hieronder hebben wij een aantal verschillende methodes proberen weer te geven. Wij zien opereren als laatste optie, mochten de klachten niet verlicht kunnen worden met de conservatieve behandelingen.

Basis Osteotomie

Osteotomie betekent het doorzagen van bot. De Basis osteotomie is het doorzagen van het eerste middenvoetsbeentje met correctie van de zwelling (knobbel) aan de binnenzijde van de voet. Bij deze operatie wordt een deel van de zwelling verwijderd. Tegelijkertijd wordt ook het weefsel, dat te strak zit rondom het basisgewricht van de grote teen, gecorrigeerd. De grootste correctie wordt echter verkregen door de basis van het eerste middenvoetsbeentje door te zagen en de stand zo te corrigeren. Het middenvoetsbeen wordt weer gefixeerd doormiddel van krammetjes(soort nietjes) Deze ingreep kan meer correctie geven dan een chevron operatie.

Chevron Osteotomie

De chevronoperatie kan een milde tot matige hallux valgus corrigeren. Ter hoogte van de hals van het kopje van het eerste middenvoetsbeentje wordt het bot in een V-vorm doorgezaagd. Vervolgens wordt het kopje richting de tweede straal opgeschoven en meestal met een schroefje gefixeerd. Hierdoor wordt de voorvoet smaller.

Wilson osteotomie

Een Wilson osteotomie is het verplaatsen van het kopje van het eerste middenvoetsbeentje. Dit wordt in combinatie gedaan met het verplaatsen van een spier (de musculus abductor hallucis), waardoor de teen recht komt te staan. Hierdoor ontstaat er een versmalling van de voet.

Keller Brandes

De Keller Brandes operatie is het verwijderen van het eerste eenderde deel van het basis kootje van de grote teen. Daarna volgt soms een fixatie met een draad van het kootje van de grote teen.

Scarf osteotomie

Bij een Scarf osteotomie wordt er een Z-vormige snede gemaakt in het eerste eenderde deel van het eerste middenvoetsbeentje en vervolgens gefixeerd met twee schroeven.

Arthrodese

Arthrodese betekent het vastzetten van een gewricht. Een artrodesis kan worden uitgevoerd bij ernstige vormen van hallux valgus. Meestal is er een forse slijtage van het gewrichten is het gewricht pijnlijk. Het basisgewricht van de grote teen wordt vastgezet met een plaatje en/of schroeven.

Complicaties van een operatie

• Bij het maken van sneden in de huid bestaat er de mogelijkheid op beschadiging van de huidzenuw. Dit veroorzaakt een doof gevoel in een gedeelte van de huid wat van blijvende aard kan zijn.
• Optreden van nabloedingen.
• Wondinfecties.
• Ten gevolge van een verminderde mobiliteit kan er een verstopping ontstaan van een bloedvat in het been. (trombose) Trombose is herkenbaar aan een aanhoudende dikke en pijnlijke kuit en kan ernstige gevolgen hebben.
• Een stijver gewricht (hallux rigidus).
• Een pijnlijker gewricht.
• Onvoldoende of overmatige correctie van het gewricht.
• Gevoelsvermindering in de voet.
• Op lange termijn kan er een recidief ontstaan van de hallux valgus.

Wat is een hallux limitus / hallux rigidus?

Een hallux limitus danwel hallux rigidus is een verstijving van het gewricht van de grote teen. Limitus betekend beperkt in het Latijn; rigidus betekend onbeweeglijk/verstijfd in het Latijn. De hallux limitus en rigidus zijn een veelvoorkomend en vaak pijnlijke voetklacht. Het gewricht van de grote teen ondergaat enorm veel stress gedurende de duizenden stappen die wij elke dag zetten. Het is dan ook geen wonder dat er vaak osteoarthrose ontstaat in het gewricht van de grote teen. Een osteoarthrose is een degeneratieve aandoening van een of meerdere gewrichten niet berust op een ontsteking en gekenmerkt door o.a. deformatie van het gewrichtsbot, abnormale botwoekeringen. Indien er tevens een scheefstand is (valgus), dan is er sprake van een hallux rigidovalgus. De hallux limitus en rigidus zijn een type van artrose welke niet uitbreid naar andere gewrichten. Deze aandoening komt bij mannen vaker voor dan bij vrouwen en kan al in de adolescentie ontstaan (met name bij jongens tussen de 12 en 15 jaar) aangezien er zelden acute klachten aanwezig zijn wordt er over het algemeen (te) laat professionele hulp gezocht. Hierdoor ontstaat er vaak na vele jaren een hallux rigidus. Als gevolg hiervan kan de grote teen minder of geen deel meer kan uitmaken van de normale afwikkeling. De druk in de voet verschuift naar buiten met als gevolg dat er een overbelasting ontstaat op de naastliggende middenvoetsbeenderen. Bij een langdurig aanhoudende beperking in het gewricht van de grote teen kunnen er lichamelijke klachten ontstaan aan enkel, knie heup etc.

Klachten bij hallux limitus/rigidus

• Pijn en geregeld zwelling van het gewricht van de grote teen.
• Pijn in het gewricht van de grote teen wat toeneemt tijdens het lopen.
• Moeite met het vinden van een comfortabele schoen.
• Ten gevolge van botvorming rond het gewricht aan de bovenzijde van het gewricht kan er een harde botuitwas (exostose) aanwezig zijn welke klachten geeft bij wrijving tegen de schoen.
• Toenemende stijfheid van het gewricht, moeite met afwikkelen van de voet.
• In sommige gevallen zijn er startpijnen na rust.
• Slijmbeursontsteking (bursitis) op het gewricht van de grote teen als secundaire klacht bij wrijving tegen de schoen.
• Voorvoet klachten t.h.v. de naastliggende middenvoetsbeen gewrichten door een veranderde afwikkeling van de voet.

Oorzaak hallux limitus/rigidus

De belangrijkste oorzaak is primaire artrose, waarbij de leeftijd een rol speelt in de ontwikkeling van deze aandoening. Bij secundaire artrose kan op basis van een andere aandoening of ziektebeeld een versnelde slijtage optreden van dit gewricht. De belangrijkste oorzaken:

• Reuma
• Jicht.
• Een afwijkende voetstand zoals een platvoet.
• Erfelijke aanleg.
• Status na trauma aan het gewricht.
• Als secundaire klacht bij een afwijkende stand van de grote teen (hallux valgus).
• Status na een operatie aan het gewricht van de grote teen.
• Een verlengde of naar boven (dorsaal) staande eerste middenvoetsbeen.
• Afwijkend gevormde gewrichtsoppervlakte.

Therapie hallux limitus/rigidus

• Het volgen van een goed schoenadvies.
• Verandering van pijngerelateerde activiteiten.
• Inlegzolen / steunzolen / correctiezolen
• Medicijnen en/of operatie.

Schoenadvies

Bij het kiezen van de juiste schoenen is het belangrijk u goed te laten adviseren. Voor een hallux limitus of rigidus geldt het volgende schoenadvies: -De schoenen moeten een juiste lengte en breedte hebben.

• De hak mag een maximale hoogte bedragen van 2cm.
• Let er bij het kopen van schoenen op dat deze een stevige loopzool hebben.
• Wandelschoenen met een stijve zool en extra afwikkeling verminderen de buiging (dorsaal extensie) van het gewricht waardoor de klachten afnemen.

Veranderen van activiteiten

Sommige activiteiten kunnen de klachten verergeren zoals hardlopen, badminton, steps etc (activiteiten die veel buiging vragen van het gewricht en dus veel stress veroorzaken in het gewricht van de grote teen). Ga bv. Wandelen i.p.v. hardlopen, verklein uw pasgrootte etc. Overleg met uw therapeut over wat u zelf zowel kan doen om de pijnklachten te verminderen.

Inlegzolen / steunzolen / correctiezolen

Inlegzolen kunnen de druk op het grote teen gewricht duidelijk verminderen door de voetstand te corrigeren en/of de voet zoveel mogelijk te ondersteunen en zodoende de verstijfde grote teen van extra afwikkeling te voorzien. Door het dragen van zolen kunnen secundaire klachten in o.a. de voorvoet voorkomen worden. Dit moet uiteraard in een goede harmonie samengaan met een goed schoenadvies.

Orthopedische schoenen

Bij ernstige klachten bij een hallux limitus en/of rigidus kan er gekozen worden voor het maken van orthopedische schoenen. Een orthopedische schoen is een individueel vervaardigde maatschoen welke volledig aangepast kan worden aan de functionaliteit van de voet.

Operatie

Arthrodese

Tijdens de operatie wordt het gewricht tussen het eerste middenvoetsbeentje en de grote teen vastgezet. Dit gebeurd met enkele schroeven of een klein metalen plaatje. Doordat de grote teen naar boven gericht wordt vastgezet, kunnen er pasvorm problemen optreden met de schoenen. Vaak zijn er na de operatie schoenadaptaties nodig zoals o.a. afwikkelbalken.

Resectie-arthroplastiek

Op oudere leeftijd kan gekozen worden voor een operatie waarbij een deel van het gewricht weggehaald wordt (resectie). Het gewricht is aanvankelijk slap, maar door vorming van littekenweefsel wordt het gewricht in ongeveer 6 weken vanzelf weer steviger. Het voordeel van deze techniek is dat de teen mobiel blijft en dat de revalidatie wat sneller is dan bij de arthrodese. Aangepast schoeisel is na de operatie niet nodig. Het nadeel van deze operatie is een verminderde afzetkracht, vandaar dat deze ingreep niet bij jonge mensen verricht wordt. De teen wordt altijd wat korter door de ingreep.

Kunstgewricht

Bij deze operatie wordt er een zelf tappend kunstgewrichtje(implantaat) geplaatst in het gewricht van de grote teen, hetzij een hemi joint transplantatie (eenzijdig) dan wel total joint transplantatie (tweezijdig) dus in het eerste middenvoetsbeen en het eerste kootje van de grote teen.

Complicaties

• Bij het maken van sneden in de huid bestaat er de mogelijkheid op beschadiging van de huidzenuw. Dit veroorzaakt een doof gevoel in een gedeelte van de huid wat van blijvende aard kan zijn.
• Optreden van nabloedingen.
• Wondinfecties.
• Ten gevolge van een verminderde mobiliteit kan er een verstopping ontstaan van een bloedvat in het been. (trombose) Trombose is herkenbaar aan een aanhoudende dikke en pijnlijke kuit en kan ernstige gevolgen hebben.
• Gevoelsvermindering in de voet.